Çocukluk çağı inmeleri, beyne giden damarların tıkanması veya kanaması sonucu gelişen, ani nörolojik kayıplarla seyreden ciddi bir durumdur. Felç tablosu, konuşma bozuklukları, görme kayıpları ve motor fonksiyon kayıpları ile ortaya çıkabilir. Erken müdahale hayati önem taşır.

Çocuklarda inme risk faktörleri arasında kalp hastalıkları, kan pıhtılaşma bozuklukları, enfeksiyonlar ve bazı genetik sendromlar yer alır. Bu durumlar erken tanınmazsa kalıcı nörolojik sekeller gelişebilir. Risk grubundaki çocukların düzenli takip edilmesi gerekir.

İnme belirtileri arasında tek taraflı güçsüzlük, yüz asimetrisi, ani konuşma bozukluğu ve bilinç değişiklikleri sayılabilir. Bu bulgular acil değerlendirme gerektirir. Erken tanı, beyin dokusunun korunması ve çocuğun işlevsel iyileşmesi açısından belirleyicidir.

İnme tedavisinde yoğun bakım desteği, antikoagülan ilaçlar, fizik tedavi ve rehabilitasyon programları uygulanır. Uzun vadeli tedavi sürecinde multidisipliner yaklaşım ile çocukların motor, bilişsel ve sosyal becerileri desteklenir. Sürekli takip, yaşam kalitesini artırır.

Çocuklarda İnme (Felç) Nedir ve Neden Olur?

Çocuklarda inme (felç), tıpkı yetişkinlerde olduğu gibi, beyin damarlarındaki bir sorun nedeniyle beynin bir bölgesinin hasar görmesidir. Beynimiz, vücudumuzun kontrol merkezi gibi düşünebiliriz. Nasıl ki bir evin elektrik tesisatında bir sorun olduğunda bazı lambalar yanmaz ya da cihazlar çalışmazsa, beynin kan damarlarında bir tıkanıklık veya yırtılma olduğunda da beynin o bölgesinin görevleri aksayabilir. İşte bu duruma inme diyoruz.

Bu tıkanıklık veya yırtılma, beynin atardamarlarında (temiz kanı taşıyan damarlar) ya da toplardamarlarında (kirli kanı geri götüren damarlar) meydana gelebilir. Eğer bir atardamar tıkanırsa, o damarın beslediği beyin dokusu oksijen ve besin alamaz ve bu da hasara yol açar. Genellikle bu durumda beyinde bir kanama olmaz. Ancak bir toplardamar yırtılırsa, beyinde kanama görülebilir. İlginç bir şekilde bir toplardamar tıkandığında bazen kanama olmayabilir ve beyin dokusunda da belirgin bir hasar oluşmayabilir.

Çocuklarda inme, yetişkinlere kıyasla daha az görülür. Yetişkinlerde genellikle damar sertleşmesi (ateroskleroz) inmenin en yaygın nedeniyken, çocuklarda durum biraz farklıdır. Çocuklarda inmenin en sık karşılaşılan nedeni kalp hastalıklarıdır. Kalpteki bir sorun, pıhtı oluşumuna ve bu pıhtının beyin damarlarına giderek tıkanmaya yol açabilir. Bunun dışında, travmalar (özellikle kafa travmaları), bazı kan hastalıkları, doğuştan gelen pıhtılaşma bozuklukları, enfeksiyonlar, bazı damar hastalıkları ve metabolik hastalıklar da çocuklarda inmeye neden olabilir.

Çocuklarda İnme (Felç) Erişkinlerden Farklı Mıdır?

Çocuklarda inme (felç), temelde yetişkinlerdeki inme ile aynı mekanizmaya sahip olsa da nedenleri, belirtileri ve iyileşme süreçleri açısından bazı önemli farklılıklar gösterir. Erişkinlerde inmenin en büyük nedeni genellikle yaşa bağlı damar yıpranması ve sertleşmesi iken, çocuklarda altta yatan sebepler daha çeşitlidir ve sıklıkla kalp sorunları, kan hastalıkları veya genetik yatkınlıklar ön plandadır.

Ayrıca çocukların beyinleri inanılmaz bir iyileşme yeteneğine sahiptir. Buna “nöroplastisite” diyoruz. Yani beynin bir bölümü hasar gördüğünde, diğer bölümleri bu hasarın etkilerini bir ölçüde telafi edebilir. Bu nedenle çocuklarda inme sonrası erken dönemde başlanan rehabilitasyon, yetişkinlere göre çok daha belirgin bir iyileşme ve sekel oranında azalma sağlayabilir. Bu çocuklardaki inmenin en umut verici yönlerinden biridir.

Gebelik döneminde veya doğumdan sonraki ilk 28 gün içinde (neonatal dönem) meydana gelen inmelere “perinatal inme” diyoruz. Bu dönemde inme geçiren bebekler genellikle bir kolunu ya da bacağını daha az kullanma veya motor becerilerini kazanmada gecikme gibi belirtilerle başvurabilirler. Bu bebekler ve anneleri, inme tekrarı riskine karşı yakından takip edilir ve en erken dönemde fizik tedaviye başlanır.

Çocuklarda İnme (Felç) Belirtileri Nelerdir ve Nasıl Anlaşılır?

Çocuklarda inme (felç) belirtileri, inmenin hangi bölgeyi etkilediğine ve çocuğun yaşına göre değişiklik gösterebilir. Ancak en önemli nokta, inmenin genellikle ani bir şekilde ortaya çıkmasıdır. Bir çocukta aniden gelişen bir güçsüzlük veya kısmi felç, hemen inme olasılığını akla getirmelidir.

Felç dışında, nöbet (havale geçirme) ve bilinç değişikliği de inmenin belirtileri arasında olabilir. Özellikle bir kolunu veya bacağını aniden kullanamama, yani felç veya motor kayıp geliştiğinde vakit kaybetmeden bir sağlık kuruluşunun acil servisine başvurmak çok önemlidir.

• Yenidoğan ve bebeklerde inme belirtileri daha belirsiz olabilir. Huzursuzluk, aşırı uyku hali, emme güçlüğü, vücudun bir tarafını daha az hareket ettirme gibi durumlar görülebilir. Daha büyük çocuklarda ise belirtiler yetişkinlerdeki inmeye daha benzer olabilir:
• Ani güçsüzlük veya uyuşma: Özellikle vücudun bir tarafında (kol, bacak veya yüz). Sanki bir anda o taraf “tutmamış” gibi hissedilebilir.
• Konuşma güçlüğü: Aniden konuşmakta zorlanma, kelimeleri doğru telaffuz edememe veya başkalarının konuşmasını anlamakta güçlük çekme.
• Görme sorunları: Ani görme kaybı, çift görme veya bulanık görme. Sanki bir anda gözünde bir perde inmiş gibi olabilir.
• Şiddetli baş ağrısı: Özellikle daha önce hiç yaşanmamış, ani başlayan ve çok şiddetli bir baş ağrısı. Buna kusma da eşlik edebilir.
• Denge ve koordinasyon sorunları: Aniden yürümede zorlanma, sersemleme veya dengesizlik hissi.
• Bilinç değişikliği: Aniden oluşan kafa karışıklığı, uyku hali veya bilinç kaybı.
• Nöbet (havale): Özellikle vücudun bir tarafında başlayan ve sonrasında güçsüzlüğün eşlik ettiği nöbetler inme belirtisi olabilir.

Unutmamak gerekir ki bu belirtilerden herhangi birinin ani bir şekilde ortaya çıkması durumunda derhal tıbbi yardım almak hayati önem taşır. Zamanında müdahale, beyin hasarını en aza indirmeye ve çocuğun iyileşme şansını artırmaya yardımcı olabilir.

Çocuklarda İnme (Felç) Tanısı Nasıl Konulur?

Çocuklarda inme (felç) tanısı koymak, hızlı ve doğru bir şekilde müdahale edebilmek için çok önemlidir. Bir çocukta inme şüphesi olduğunda, doktorlar öncelikle çocuğun ve ailesinin tıbbi geçmişini detaylı bir şekilde öğrenirler. Ardından, çocuğun nörolojik muayenesi yapılır. Bu muayenede, çocuğun hareketleri, refleksleri, görme, konuşma ve bilinç durumu gibi fonksiyonları değerlendirilir.

İnme tanısını kesinleştirmek ve inmenin tipini (tıkayıcı mı, kanamalı mı) belirlemek için beyin görüntüleme yöntemlerine başvurulur. Bu yöntemlerin başında bilgisayarlı tomografi (BT) ve manyetik rezonans görüntüleme (MRG) gelir.

• Bilgisayarlı Tomografi (BT): BT, beynin hızlı bir şekilde görüntülenmesini sağlar ve özellikle beyindeki kanamaları tespit etmede çok etkilidir. Bu nedenle inme şüphesi olan bir çocukta öncelikle BT çekilebilir.
• Manyetik Rezonans Görüntüleme (MRG): MRG, beyin dokusunu ve damarlarını çok daha detaylı bir şekilde gösterir. Özellikle inmenin erken evrelerinde ve küçük damar tıkanıklıklarını saptamada BT’ye göre daha hassastır. MRG ile birlikte genellikle beyin damarlarının görüntülenmesini sağlayan manyetik rezonans anjiyografi (MRA) da yapılır. Beyin toplardamarlarını incelemek gerekirse manyetik rezonans venografi (MRV) de kullanılabilir.

Bunların yanı sıra inmeye neden olabilecek altta yatan sebepleri araştırmak için çeşitli kan testleri de yapılır. Bu testlerle enfeksiyon, kan pıhtılaşma bozuklukları, kan hastalıkları ve metabolik sorunlar gibi durumlar araştırılabilir. Kalp hastalıklarının inmeye neden olabileceği düşünüldüğünde, elektrokardiyogram (EKG) ve ekokardiyografi (EKO) gibi kalp incelemeleri de yapılabilir. Bazı durumlarda, özellikle genetik bir yatkınlık şüphesi varsa, genetik testler de istenebilir.

Çocuklarda İnme (Felç) Tedavisi Nasıl Yapılır ve Acil Durumda Ne Yapılmalıdır?

Çocuklarda inme (felç) tedavisi, inmenin tipine (tıkayıcı veya kanamalı), ne kadar zaman geçtiğine ve altta yatan nedenlere göre farklılık gösterir. Ancak temel amaç beyin hasarını en aza indirmek, kan akışını yeniden sağlamak (tıkayıcı inmelerde), kanamayı durdurmak (kanamalı inmelerde) ve olası komplikasyonları önlemektir.

• Acil Durumda Ne Yapılmalıdır?

Bir çocukta ani inme belirtileri fark ederseniz, yapmanız gereken en önemli şey derhal 112’yi arayarak tıbbi yardım istemektir. Unutmayın inmede zaman çok değerlidir. Ne kadar erken müdahale edilirse, beyin hasarı o kadar az olabilir ve çocuğun iyileşme şansı o kadar artar. Çocuğu sakinleştirmeye çalışın, rahat bir pozisyonda tutun ve bilinci açıksa belirtileri ve ne zaman başladığını not alın.

• Tıkayıcı İnme Tedavisi:

Tıkayıcı inmelerde temel amaç tıkalı olan damarı açarak beynin etkilenen bölgesine yeniden kan akışını sağlamaktır. Bu amaçla, bazı durumlarda pıhtı çözücü ilaçlar (trombolitikler) kullanılabilir. Ancak bu ilaçların belirli bir zaman dilimi içinde ve uygun hastalarda kullanılması gerekir. Kliniğimizde, akut inme vakalarında girişimsel radyoloji yöntemleriyle de acil pıhtı açma tedavileri uygulanmaktadır. Bu yöntemde, ince bir kateter aracılığıyla tıkalı damara ulaşılır ve pıhtı mekanik olarak çıkarılır. Ayrıca yeni pıhtı oluşumunu engellemek için kan sulandırıcı ilaçlar (antikoagülanlar) da kullanılabilir.

• Kanamalı İnme Tedavisi:

Kanamalı inmelerde ise temel amaç kanamayı durdurmak ve beyindeki basıncı azaltmaktır. Bu amaçla, kan basıncını kontrol altına almak için ilaçlar kullanılabilir. Bazı durumlarda, kanayan damarı onarmak veya beyindeki kan birikintisini (hematom) boşaltmak için cerrahi müdahale gerekebilir.

Çocuklarda İnme (Felç) Sonrası Uzun Dönemde Neler Olabilir?

Çocuklarda inme (felç) sonrası uzun dönemde ortaya çıkabilecek durumlar inmenin şiddetine, beynin hangi bölgesini etkilediğine ve ne kadar erken müdahale edildiğine bağlı olarak değişiklik gösterebilir. Bazı çocuklar tamamen iyileşebilirken, bazıları kalıcı nörolojik sorunlarla yaşamak zorunda kalabilir.

İnme sonrası en sık görülen uzun dönemli sorunlardan biri, vücudun bir tarafında güçsüzlük veya felç (hemiparezi veya hemipleji) durumudur. Bu durum çocuğun yürümesini, koşmasını, nesneleri tutmasını veya günlük aktivitelerini yapmasını zorlaştırabilir.

Motor beceri sorunlarının yanı sıra inme sonrası bilişsel ve davranışsal sorunlar da ortaya çıkabilir. Bunlar arasında dikkat eksikliği, hafıza sorunları, öğrenme güçlükleri, problem çözme becerilerinde azalma, duygusal iniş çıkışlar, sinirlilik veya davranış değişiklikleri sayılabilir.

Konuşma ve dil becerileri de inmeden etkilenebilir. Çocuk, konuşmakta zorlanabilir, kelimeleri doğru telaffuz edemeyebilir veya başkalarının konuşmasını anlamakta güçlük çekebilir. Yutma güçlüğü (disfaji) de görülebilir.

İnme, görme yollarını da etkileyebilir ve çift görme, bulanık görme veya görme alanında kayıplara neden olabilir. Ayrıca inme geçiren çocuklarda nöbet (epilepsi) riski de artabilir. Daha ciddi inmeler sonrasında, çocuklarda gelişimsel gecikmeler de görülebilir.

Çocuklarda İnme (Felç) Geçiren Çocuklar İçin Rehabilitasyon Neden Önemlidir?

Çocuklarda inme (felç) sonrası rehabilitasyon, iyileşme sürecinin hayati bir parçasıdır. Amaç inme sonucu kaybedilen fonksiyonları geri kazandırmak, kalıcı sorunların üstesinden gelmek için telafi mekanizmaları geliştirmek ve çocuğun mümkün olan en iyi yaşam kalitesine ulaşmasını sağlamaktır.

Çocukların beyinleri, yetişkinlere göre çok daha esnektir ve hasar gören bölgelerin fonksiyonlarını diğer bölgeler devralabilir. Bu “nöroplastisite” olarak adlandırılan özellik sayesinde, erken başlanan rehabilitasyon tedavileri çocuklarda çok daha iyi sonuçlar verebilir.

Rehabilitasyon süreci, bir dizi uzman tarafından yürütülen kapsamlı bir programı içerir. Bu ekipte fizik tedavi uzmanları, ergoterapi uzmanları, konuşma ve dil terapistleri, bilişsel terapistler ve psikologlar yer alabilir.

• Fizik Tedavi: Çocuğun kaba motor becerilerini (yürüme, koşma, denge), kas gücünü ve hareket kabiliyetini geliştirmeye odaklanır. Özellikle felç veya güçsüzlük olan bölgelerin iyileştirilmesi hedeflenir.
• Ergoterapi: Çocuğun ince motor becerilerini (el-göz koordinasyonu, yazı yazma, giyinme, yemek yeme gibi günlük yaşam aktiviteleri) geri kazanmasına yardımcı olur.
• Konuşma ve Dil Terapisi: Çocuğun konuşma, anlama, okuma, yazma ve yutma sorunlarını ele alır. İletişim becerilerini geliştirmeye yönelik çalışmalar yapılır.
• Bilişsel Terapi: Dikkat, hafıza, problem çözme ve diğer bilişsel fonksiyonlardaki sorunların giderilmesine yardımcı olur.
• Psikolojik ve Davranışsal Terapi: İnme sonrası ortaya çıkabilecek duygusal ve davranışsal sorunlarla başa çıkmada destek sağlar.

Rehabilitasyon programı, çocuğun bireysel ihtiyaçlarına göre özel olarak planlanır ve düzenli olarak değerlendirilerek güncellenir. Ailelerin ve bakıcıların eğitimi ve desteği de rehabilitasyon sürecinin önemli bir parçasıdır. Aileler, çocuklarının durumunu, olası etkilerini ve rehabilitasyon sürecini anlamalı ve bu süreçte aktif rol almalıdır.